PIMS, czyli 
zespół pocovidowy u dzieci

PIMS (ang. Paediatric Inflammatory Multisystem Syndrome Temporally associated with SARS-CoV-2) – określane jako wieloukładowy zespół zapalny po COVID-19 – to bardzo groźne powikłanie u dzieci, które może się rozwinąć po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Dochodzi do niego zazwyczaj 2 do 4 tygodni po zakażeniu, głównie u dzieci w wieku 7–10 lat, ale może wystąpić także u młodszych i starszych. Ponadto może się pojawić u dzieci, które zakażenie przeszły łagodnie lub bezobjawowo¹.

To groźne powikłanie powstaje wtedy, gdy dochodzi do znacznego rozregulowania układu odpornościowego dziecka na skutek uogólnionej reakcji zapalnej na przebyte zakażenie, również gdy było ono bezobjawowe. PIMS wiąże się z ryzykiem rozwoju dalszych powikłań, które mogą stanowić nawet zagrożenie dla życia. Dlaczego u niektórych dzieci dochodzi do tego powikłania, a u innych nie, wciąż dokładnie nie wiadomo. Wiadomo natomiast, że PIMS ma związek z zakażeniem SARS-CoV-2, choć początkowo eksperci też mieli co do tego wątpliwości².

W naszym kraju pierwsze przypadki PIMS zdiagnozowano już w 2020 roku. Warto podkreślić, że Polska jest jednym z nielicznych państw z rejestrem i rekomendacjami dotyczącymi powikłań PIMS. Wytyczne zostały opracowane przez autorów z trzech uczelni: Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego, przy współpracy lekarzy i badaczy z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu oraz z Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk³.

Objawy, których nie można przeoczyć

Już sama nazwa „wieloukładowy zespół zapalny” mówi, że PIMS może dotyczyć wielu układów i narządów. Najbardziej charakterystycznymi objawami PIMS są gorączka powyżej 38,5 stopni Celsjusza, słabo reagująca na środki przeciwgorączkowe, oraz uogólniona  wysypka – niekiedy układem przypominająca pierścienie. U niektórych dzieci występują zmiany na języku – jest to tzw. język truskawkowy (staje się on intensywnie czerwony, pojawiają się na nim przerośnięte brodawki kojarzące się z powierzchnią truskawki) lub język geograficzny (z czerwonymi, wędrującymi plamami z jasną otoczką, przypominającymi zarysy państw na mapie). Mogą też pojawić się zmiany na ustach – stają się one spierzchnięte, jak po oblizywaniu na mrozie. U ok. 60 proc. dzieci występuje zapalenie spojówek bez wydzieliny ropnej¹.

Objawy ze strony układu pokarmowego to silne bóle brzucha (mogące nasuwać podejrzenie zapalenia wyrostka robaczkowego), nudności, biegunka; ze strony układu oddechowego – duszność, kaszel, utrudnione oddychanie; ze strony układu krążenia – zbyt niskie lub zbyt wysokie ciśnienie, zaburzenia rytmu serca, omdlenia, obrzęk kończyn; ze strony układu moczowego – zmniejszona ilość wydzielanego moczu; ze strony układu nerwowego – nietypowe zachowania, apatia, nadmierna senność, bóle głowy, karku, szyi¹.

Leczenie i rehabilitacja

Podstawowym celem leczenia PIMS jest zahamowanie niekontrolowanego rozwoju reakcji zapalnej i zapobieganie powikłaniom. A te mogą być bardzo groźne – wśród nich wymienia się: uszkodzenie mięśnia sercowego, tętniaki, zaburzenia pracy wątroby, nerek, tarczycy, zapalenie mózgu, choroby autoimmunologiczne¹.

W leczeniu stosuje się przede wszystkim leki immunosupresyjne i immunomodulujące (dożylne wlewy immunoglobulin), glikokortykosteroidy oraz leki biologiczne. Często konieczne jest leczenie przeciwzakrzepowe¹.

Ważne! Po przebyciu PIMS dzieci powinny pozostawać pod kontrolą lekarską co najmniej przez 6 kolejnych tygodni¹.

Zazwyczaj, choć zależy to od przebiegu PIMS i ogólnej kondycji dziecka, zalecana jest rehabilitacja, mająca na celu zapobieganie skutkom zespołu, także tym mogącym się pojawić w dalszej perspektywie. Może to być rehabilitacja neurologiczna, obejmująca m.in. ćwiczenia poprawiające procesy poznawcze, jak również rehabilitacja usprawniająca pracę tych układów, które w znacznej mierze zostały dotknięte PIMS (układy krążenia, oddechowy, endokrynologiczny). Przed wyborem najbardziej odpowiednich dla dziecka ćwiczeń lekarz przeprowadza u niego kompleksową ocenę wydolności narządów, dokonuje pomiarów tolerancji wysiłku, tętna, ciśnienia, poziomu saturacji⁷.

Powrót do zdrowia u każdego dziecka następuje w innym czasie. Opiekunowie otrzymują od lekarza wytyczne, jak postępować w najbliższych tygodniach i miesiącach oraz kiedy dziecko może podejmować określone aktywności. Ważne, żeby odbywało się to stopniowo⁷.

PIMS, jako najgroźniejsze u dzieci powikłanie COVID-19, wymaga szczególnego podejścia ze strony zarówno rodziców, jak i personelu medycznego. Dlatego zaobserwowanie u dziecka niepokojących objawów powinno skłonić opiekunów do jak najszybszego kontaktu z lekarzem. PIMS może bowiem rozwijać się błyskawicznie, a powrót do pełnego zdrowia trwać tygodniami, nierzadko pozostawiając bardziej odległe skutki, np. w postaci gorszej formy fizycznej, trudności w nauce i w adaptacji społecznej⁸.