Jak szybko wrócić do zdrowia po przebytym
COVID-19?

Niektóre osoby po przejściu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 dochodzą do formy szybko, w ciągu kilku dni, u innych trwa to dużo dłużej – kilka, a nawet kilkanaście miesięcy. W przypadku pacjentów, u których występuje zespół pocovidowy (long covid, post-covid) powrót do zdrowia stanowi trudne wyzwanie. 

Koronawirus też ciągle mutuje powodując coraz to nowe objawy i powikłania, które mogą dotyczyć praktycznie każdego narządu. I chodzi już nie tylko o dolegliwości ze strony układów oddechowego, sercowo-naczyniowego, nerwowego czy endokrynologicznego lub objawy kojarzone z COVID-19 od początku pandemii, takie jak duszność, kaszel, gorączka, postępujące zmęczenie, osłabienie bądź zaburzenia poznawcze. W badaniach bowiem potwierdzono również objawy, które mogłyby się wydawać odległe od koronawirusa – wypadanie włosów, problemy skórne (wysypki), osłabienie słuchu, zmniejszenie siły mięśni, mniejsza ruchomość stawów^1,2.

Dlatego, jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 3–4 tygodnie od zakażenia albo pojawiają się nowe, należy skontaktować się z lekarzem. Trzeba to zrobić również w przypadku, kiedy coś w naszym zdrowiu nas zaniepokoi. Szczególną czujność powinny zachować osoby, które były hospitalizowane z powodu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 lub znajdują się w grupie ryzyka, seniorzy, osoby z chorobami przewlekłymi czy z osłabioną odpornością³.

Bardzo ważna jest samoobserwacja. A konsultacja z lekarzem jest przydatna w każdym przypadku po przebyciu zakażenia koronawirusem, m.in. po to, aby ustalić, czy wskazany byłby jakiś rodzaj rehabilitacji dla złagodzenia negatywnych skutków po COVID-19 i dla szybszego powrotu do formy³.

Podstawowy cel – wzmocnienie organizmu

Każda infekcja osłabia nasz układ odpornościowy, co oznacza, że nasz organizm gorzej radzi sobie wówczas z wszelkimi patogenami – wirusami, bakteriami, grzybami. A tak poważna infekcja, jak zakażenie wirusem SARS-CoV-2, jest szczególnie groźna dla układu odpornościowego. Pierwsze i bardziej zauważalne sygnały mówiące o tym, że układ odpornościowy zaczyna słabnąć, to właśnie postępujące osłabienie, zmęczenie niewynikające z konkretnych przyczyn, objawy charakterystyczne dla infekcji przeziębieniowych, wolniejsze gojenie się ran, wysypki, większa podatność na inne infekcje⁴.  

Kiedy zostanie już ustalone (podczas konsultacji z lekarzem), że to na skutek przebycia COVID-19 doszło do osłabienia organizmu, należy zastosować metody (również po ustaleniu tego ze specjalistą), które pozwolą go wzmocnić. Lekarz oceni, jakie postępowanie będzie najskuteczniejsze, czy wskazane lub wręcz konieczne stanie się skorzystanie z pomocy specjalistycznej, czy metody będą możliwe do samodzielnego zastosowania w warunkach domowych. Rehabilitacja pocovidowa, ze względu na to, że powikłania po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2 mogą być bardzo różne, wielonarządowe, również wymaga podejścia multidyscyplinarnego. Może ona obejmować rehabilitację oddechową, neurologiczną, ruchową, może dotyczyć wzmacniania układu sercowo-naczyniowego, diety.      W niektórych przypadkach będzie to działanie krótkoterminowe, w innych strategia długoterminowa, rozpisana na wiele miesięcy, tym bardziej że sam przebieg zakażenia wirusem SARS-CoV-2 może zmienić przebieg współistniejących schorzeń przewlekłych, co powinna uwzględniać rehabilitacja pocovidowa⁵.

Osiem tygodni dla zdrowia

Dla osób, które nie będą potrzebowały specjalistycznej rehabilitacji, został opracowany bezpłatny program Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) – „8 tygodni do zdrowia po COVID-19”. Jest to seria 16 krótkich filmów, z których połowa zawiera praktyczne wskazówki i porady specjalistów, a druga połowa – przykłady treningów z gotowymi zestawami ćwiczeń. W każdym odcinku porad udziela lekarz, fizjoterapeuta, trener, psycholog, dietetyk. Z programu można się dowiedzieć, kiedy zacząć konkretne ćwiczenie (ruchowe, oddechowe), w jaki sposób się do niego przygotować, na co zwracać szczególną uwagę podczas treningu, jak się odżywiać. Z programu można skorzystać, wchodząc na stronę Akademii NFZ⁶.

Rehabilitacja w uzdrowiskach 

W przypadku osób, które przebyły COVID-19, rehabilitacja specjalistyczna w trybie stacjonarnym i uzdrowiskowym finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) była realizowana do 30 czerwca 2022 roku. Osoby zmagające się z powikłaniami pocovidowymi mogą nadal korzystać z rehabilitacji leczniczej, ale w ramach standardowych umów z NFZ i programów rehabilitacji ogólnoustrojowej, pulmonologicznej i neurologicznej. Nie są to jednak programy ukierunkowane wyłącznie na powikłania po covidzie. Projekty rehabilitacji po przebytym zakażeniu koronawirusem realizują niektóre samorządy wojewódzkie z placówkami opieki zdrowotnej w swoim regionie^7,8,9.

Rola prawidłowej, zrównoważonej diety po covidzie 

Właściwe odżywianie to podstawa zachowania zdrowia oraz jeden z głównych czynników szybszego powrotu do formy i wzmocnienia odporności po przebytej chorobie. Ma więc ogromne znaczenie dla osób, które przeszły zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Zrównoważona, dobrze zbilansowana dieta powinna zawierać produkty wspomagające powrót do zdrowia i utrzymanie tego stanu jak najdłużej¹⁰.

Produkty te powinny być przede wszystkim świeże, nieprzetworzone, bez sztucznych dodatków. Należy je dobierać tak, aby dostarczały organizmowi wystarczające ilości niezbędnych witamin, mikroelementów, błonnika, białka, przeciwutleniaczy. W codziennej diecie powinny znaleźć się owoce  i warzywa, najlepiej surowe – 2 szklanki owoców (4 porcje), 2,5 szklanki warzyw (5 porcji), ok. 180 g produktów zbożowych oraz ok. 160 g produktów zawierających pełnowartościowe białko (ryby, białe mięso oraz źródła białka roślinnego – rośliny strączkowe). W jadłospisie należy uwzględnić oliwę z oliwek, oleje bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe (rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, kukurydziany), orzechy, awokado¹⁰.
 

W przypadku owoców i warzyw w puszkach czy suszonych powinno się wybierać te bez dodatku cukru i soli. Aby nie narażać się na spożywanie posiłków bez możliwości sprawdzenia ich zawartości, lepiej unikać jedzenia poza domem. A jeśli pojawi się ochota na przekąski między posiłkami, zamiast po ciastka czy czekoladki, zdecydowanie lepiej sięgać po surowe warzywa i owoce pokrojone np. w wygodne do zjedzenia słupki¹⁰.
 

Powrót do zdrowia po przebytym COVID-19 jest sprawą bardzo indywidualną, zależną od wielu czynników, m.in. od stanu zdrowia przed zakażeniem koronawirusem, od przebiegu infekcji, od tego, czy potrzebna była hospitalizacja, od stylu życia i rodzaju prowadzonej aktywności. Niezależnie jednak od tych wszystkich uwarunkowań warto stosować się do podstawowych zasad: wsłuchiwać się w swój organizm, reagować na każdą nieprawidłowość w jego funkcjonowaniu, a w razie niepokojących objawów skontaktować się z lekarzem; ponadto należy powoli wracać do aktywności fizycznych oraz przestrzegać zaleceń specjalisty, jeśli takie się pojawiły. I nie zrażać się tym, że na efekty trzeba będzie poczekać.